Renklerin Dili ve Etkileri

Renkler hayatın anlamlı parçalarından birisidir ve mitlerden çağdaş şiire kadar çok büyük zaman diliminde çok önemli rol oynamışlardır. Renklerin insanlar üzerinde yaptığı etki, eski zamanlardan beri bilinmektedir. İnsanoğlu günlük hayatın çeşitli yerlerinde bazen arzularını, isteklerini ve mutluluklarını, bazen de üzüntülerini renklerle yansıtarak kullanmışlardır. Bu ayki yazımızda rengin kültürel algısına değindikten sonra insan üzerindeki etkilerine bakacağız. Hendrik Willem Van Loon

Renk Nedir?
Renkler, bireylerin duygu, düşünce ve eylemlerinde değişiklikler yaparak, onları doğrudan etkilemektedir. Renkler aynı zamanda sembolik düşüncelerin ve anlamların ifadesi olabilmektedir. Çağdaş bilimin açıklamalarına göre renk, elektromanyetik dalgalardan oluşmaktadır. Renk, “ışığın kendi öz yapısına ve nesneler üzerindeki yayılımına bağlı olarak göz üzerinde yaptığı etki”dir. Renk fiziksel bir oluşumdur ve ışık ile birlikte var olur. 
Renk önemli bir sanat ve tasarım elemanı olmakla beraber, sembolik bir değere de sahiptir. Isaac Newton 1666’da, cam prizma kullanarak yaptığı renk deneyleriyle, her rengin farklı bir hızda cam prizmadan geçerken değişik dalga uzunluğuna sahip olduğunu görmüştür. En uzun dalga uzunluğuna sahip olan kırmızı, daha kısa dalga boyuna sahip olan mordan daha hızlı bir şekilde camdan içeri girer. Işık olmadan rengi görmek mümkün değildir. Çünkü objelerin kendi başlarına renkleri yoktur. Renk olarak algıladığımız şey, ışık ışınlarının yansımasıdır.
Renklerin Kültürel Algısı
Tarihte sembol değerler olarak renkler, her toplumda değişik anlamlar ifade etmiştir. Beyaz renk Türklerde ve Çinlilerde batıyı temsil ederken, Hintlilerde doğuyu, Eski Ahitlerde güneyi, Mayalarda kuzeyi temsil eder. Bir toplulukça sevilen renkler, diğer bir toplulukça sevilmeyebilir. Örneğin; “ak”, temizlik, arılık, ululuk, yaşlılık, tecrübe, büyüklük gibi yüceltici sıfatlarının yanı sıra Batı'yı temsil eder, “kara” ise toprak, güç, kuvvet ve bazen de keder ve yas anlamlarını da taşıdığı gibi Kuzey'i de temsil eder. 
Mısır tarihine bakıldığında kullanılan renklerin oldukça basit olduğu; erkek için kırmızı, kadın için sarı, yer için mor, güneş için sarı, doğanın sonsuzluğu için yeşil, kutsal doğruluk ve cennet için mavi kullanıldığı görülmektedir. Genellikle mabetlerin tavanları, kutsal doğruluğu simgeleyen maviye boyanmış ve takımyıldız resimleriyle süslenmiştir. Yerlerde ise Nil çayırları gibi yeşil ve mavi kullanılmıştır. Görüldüğü gibi renkler daha o zamanlar güzel sanatlar alanının ayrılmaz bir parçası olmuştur. Yunanlılar ise canlı ve parlak renkleri tercih etmişlerdir. Akropolis’teki kadın mermer figürleri hafifçe kırmızı, yeşil ve sarıya boyanmıştır. Roma’da mor, imparatorluğun bir simgesi haline gelmiştir. Tanrıları ve tanrıçaları gösteren figürler koyu mavi ve beyaz bir zemin üzerinde pembemsi kırmızı ve yeşil kullanılarak ifade edilmiştir. 
Bizanslıların yaşam tarzında ve mimarisinde büyük lüks görülmektedir. İstanbul’daki Ayasofya kırmızı, yeşil, mavi ve siyah renkli mermerlerle inşa edilmiştir. Bizans’taki mimari renk kullanımı ileriki Hıristiyan kiliselerini, direkt olarak da İslam camilerini etkilemiştir. Orta Doğu ve Asya medeniyetlerinde de yine rengin sembolik kullanımı görülmektedir. Yıldızların durumlarını ve hareketlerini inceleyen astrolojide gök cisimlerini tanımlamakta renk simgeleri kullanılmıştır.  Çin’de ise renk sembolleri astroloji kaynaklıdır. Çin’deki ilk renkler beş tanedir. Bunlar; kırmızı, sarı, siyah, beyaz ve mavidir. Bu renkler beş Çin malzemesine (ateş, metal, ahşap, toprak ve su), beş heyecana, beş erdeme, beş günaha ve beş iman kuralına bağlıdır.

Renklerin İnsan Üzerindeki Etkileri
Renkler, ruh ve sinir hastalıkları başta olmak üzere, çeşitli hastalıkların tedavisinde destekleyici olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, pazarlama, ekonomi ve siyaset gibi konularda da renklerin insan üzerindeki etkilerinden yararlanılmaktadır. 
SARI:  Dinsel olarak da kabul edilen bir biçimde bu dünyanın geçiciliğini anlatır. Psikolojik olarak hızlı olma duygusunu da getirir. Sarının bazı tonları sinirlilik yaratabilir. Sarı hırs ve başarıyı da beraberinde getiren bir renktir.

MAVİ: İç dinginliği, sevgi, huzur,sakinlik ve barış duygularını pekiştirir. Hastanelerde açık tonları mutlaka kullanılmalıdır. Gözü ve ruhu dinlendirici bir etkiye sahiptir. 

LACİVERT: Bu renk sezgilerin artmasına, kararları kolaylaştırmaya etkilidir. Mavinin koyu bir tonu olan lacivert insanlarda sonsuzluk duygusunu uyandırır. Düşüncenin rengi olarak kabul edilir. Kişiler için otorite ve sonsuzluk sembolüdür.

KIRMIZI:  Kırmızı her zaman gençliğin ruh halini anlatan bir renktir. . Canlandırıcı etkisi var. Motivasyonu, enerji, coşku ve yaşama sevincini, sıcaklık ve aşk duygularını, kan basıncını ve vücut ısısını harekete geçirir.

MOR: Ruhsal dünyanın rengidir. Asilliği, dengeyi, kendine güveni, sakinleştirici ve dinlendirici duyguları pekiştirir. Yaratıcılığı etkilemesinin nedeni duyguları yoğun bir biçimde harekete geçirmesidir. Ancak duyguların bu denli hareketli olması bazı insanlarda denge sorunlarına ve psikolojik olarak olumsuzluklara sebep olabilir.

PEMBE: Duygunun ve saf sevginin rengi olan, hayallerin ve korunma duygusunun pekişmesini sağlayan pembenin aynı zamanda ağrıları hafifletme gibi bir özelliği de bulunuyor.

TURUNCU: İnsanlarda bir tür rahatlama hissi oluşmasını sağlar. Neşeli ve davetkardır. Turuncunun parlak tonları kalabalık içinde çok rahatça seçilir, az sayıdaki insanı bile daha fazla gösterir. Güven, neşe ve rahatlık hissi verir.

YEŞİL:  Doğanın rengidir, güven verir. Paylaşma, cömertlik, huzur, istikrar, sakinlik, zihinsel ve duygusal benlikte etkin. 
SİYAH: Kendine güvenin, konsantrasyonun rengidir, tutku, hırs, inat ve yöneticilik duygularını pekiştirir. Ancak çok yoğun bir biçimde siyah kullanımı ruhsal açıdan karamsarlığa itebilir. Bulunduğu ortamları daha gizemli hale getirir.

BEYAZ: Beyaz saflığın, temizliğin duruluğun ve sakinliğin simgesidir. Beyaz rengin hakim olduğu yerler ferah ve geniş olarak algılanır. Dengeleyici ve tamamlayıcı olarak benimsenir.

KAHVERENGİ: Ağırbaşlılık, önderlik rengidir. Eğitim, öğretim, kültür, sanat, emin olma ve sağlamlık duygularını pekiştirir. Ayrıca insanlar üstünde hızlandırıcı bir etkiye sahiptir.